พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค [8. สักกปัญหสูตร] เรื่องเวทนากัมมัฏฐาน
ต่างแห่งปปัญจสัญญาเป็นแดนเกิด เมื่อมีแง่ต่างแห่งปปัญจสัญญาจึงมีวิตก เมื่อไม่มี
แง่ต่างแห่งปปัญจสัญญาจึงไม่มีวิตก
ท้าวเธอทูลถามว่า ข้าแต่พระองค์ผู้นิรทุกข์ ภิกษุปฏิบัติอย่างไร จึงจะชื่อว่า
ปฏิบัติตามข้อปฏิบัติอันสมควรและดำเนินไปสู่ความดับแง่ต่างแห่งปปัญจสัญญา
เรื่องเวทนากัมมัฏฐาน
[359] พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า จอมเทพ เรากล่าวโสมนัสไว้ 2 อย่าง
คือ โสมนัสที่ควรเสพและโสมนัสที่ไม่ควรเสพ กล่าวโทมนัสไว้ 2 อย่าง คือ โทมนัส
ที่ควรเสพและโทมนัสที่ไม่ควรเสพ และกล่าวอุเบกขาไว้ 2 อย่าง คือ อุเบกขาที่ควร
เสพและอุเบกขาที่ไม่ควรเสพ
[360] เรากล่าวไว้เช่นนี้แลว่า จอมเทพ เรากล่าวโสมนัสไว้ 2 อย่าง คือ
โสมนัสที่ควรเสพและโสมนัสที่ไม่ควรเสพ เพราะอาศัยเหตุอะไร เราจึงกล่าวไว้
เช่นนั้น
บรรดาโสมนัส 2 อย่างนั้น โสมนัสใดบุคคลรู้ว่า เมื่อเราเสพโสมนัสนี้แล
อกุศลธรรมทั้งหลายเจริญยิ่งขึ้น กุศลธรรมทั้งหลายเสื่อมลง โสมนัสเช่นนี้เป็น
โสมนัสที่ไม่ควรเสพ1
บรรดาโสมนัส 2 อย่างนั้น โสมนัสใดบุคคลรู้ว่า เมื่อเราเสพโสมนัสนี้แล
อกุศลธรรมทั้งหลายเสื่อมลง กุศลธรรมทั้งหลายเจริญยิ่งขึ้น โสมนัสเช่นนี้เป็น
โสมนัสที่ควรเสพ2
ในโสมนัส3นั้น โสมนัสใดมีวิตก มีวิจาร4 และโสมนัสใดไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร5
บรรดาโสมนัส 2 อย่างนั้น โสมนัสที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร ประณีตกว่า